Wat zijn de voor- en nadelen van een ligfiets met LWB?

Als antwoord op deze vraag het verhaal van mijn nieuwste aanwinst: een ligfiets met lange wielbasis (LWB). Dit model ligfietsen is in Nederland - anders dan in de VS en Duitsland bijvoorbeeld - nooit zo populair geweest als het model met korte wielbasis (SWB). Misschien heeft de naar verluidt nogal ongemakkelijke Roulandt de markt in Nederland voor dit soort fietsen wel minder ontvankelijk gemaakt. Mijn Langlieger is in ieder geval een Duitse fiets, die op het internet door tevreden gebruikers wel wordt aangeprezen als ‘de ultieme reisfiets’ en ‘de Rolls Royce onder de ligfietsen’: de Peer Gynt van Radius. Op de Duitse ligfietsmarkt wordt de PG op dit moment (11/2003) nog regelmatig als ‘der klassische Langlieger’ aangeboden. Het model lijkt een kloon van een van de eerste in serie geproduceerde moderne ligfietsen met lange wielbasis, de Amerikaanse Avatar 2000, ontwikkeld in de jaren 1978-1982. (Zie voor een afbeelding van de PG: http://www.hiss.org/~fifi/fahrrad/bilder/.pics/Radius-Peer_Gynt.1.jpg)

Dat ik de PG heb gekocht, heeft te maken met eerdere ervaringen met de Challenge Focus en de Thys 222 roeifiets. Zowel Thys als Focus zijn ligfietsen met korte wielbasis. De Thys bevalt me al meer dan 2000 km uitstekend als sportmachine (zie mijn ervaringen onder Modellen op deze site), een dagje rijden op de Focus was een veel minder groot genoegen. Beide fietsen zijn ligfietsen met een korte wielbasis. De ratio achter SWB-ligfietsen is de verminderde luchtweerstand, de grotere wend-baarheid, de geringere lengte en het geringere gewicht vergeleken met LWB-modellen. Door de voeten op te tillen, namelijk tot romphoogte, wordt het totale frontale oppervlak geringer; bovendien kan de romphouding zo meer achterover liggend zijn. Deze aerodynamisch gunstige lichaamspositie wordt verkregen door het crankstel voor (en tegelijk meer of minder boven) het voorwiel te plaatsen. De benen bewegen zodoende heen en weer boven het voorwiel.

De belangrijkste nadelen van deze opstelling betreffen de instabiliteit die veroorzaakt wordt door het gewicht èn de zijdelingse trapperkrachten boven en voor het voorwiel. Als gevolg daarvan wijk je sneller of meer van de rechte lijn af dan bijvoorbeeld op een rechtopfiets; dat geldt extra bij het optrekken vanwege het daarbij optredende eenzijdige krachtzetten. Ook plotseling stoppen leidt eerder tot slingeren of dreigend omkiepen, omdat de voeten hoog en ver van de grond (en daarom bij voorkeur vast in clipless pedalen) zitten. Het is verder bij beperkte ruimte lastig manoeuvreren, ondanks de grotere wendbaarheid: vanwege de voor het voorwiel uitstekende delen en de lage hoofdpositie heb je slecht zicht op de weg direct voor je. Als er geen vering aanwezig is, komt slecht wegdek door het veelal kleine voorwiel en de liggende houding bovendien harder en ongelukkiger aan (direct op je rug) dan bijvoorbeeld bij een rechtopfiets met even smalle banden: armen noch benen kunnen de klappen opvangen. Tenslotte rapporteren gebruikers van een SWB met onderstuur soms problemen bij het op- en afstappen, omdat het stuur in de weg zit.

Omdat de Thys ongeëvenaard is als roeifiets (alle andere commerciële ontwerpen zijn minder) neem je deze nadelen op de koop toe. Maar als je een ‘gewone’ pedaalaangedreven fiets zoekt, hoeft dat natuurlijk niet. En zo werd mijn aandacht getrokken door de Peer Gynt. Eerst maar de nadelen van dit model ligfiets. Zonder het los verkrijgbare windscherm is de PG - en dat geldt voor de meeste LWB ligfietsen - geen snelheidsmonster. Als gevolg van: 1/ de verticale romphouding, 2/ het onderstuur (waardoor de armen zich naast in plaats van voor de romp bevinden) en 3/ de lagere positie van de voeten ten opzichte van de romp, is het totale frontale oppervlak en dus ook de luchtweerstand nogal groot (volgens een windtunneltest uit TOUR/1994 ongeveer even groot als bij een fietser op een MTB). De PG is ook geen klimgeit met zijn 19,5 kg - hoewel op het internet iemand te vinden is die er talloze Alpenpassen mee heeft bedwongen (en er ook geveerde SWB-modellen zijn met een dergelijk gewicht). Voor zo’n langgerekt frame is nu eenmaal meer massa nodig.

Maar twee grote voordelen vielen al direct bij de eerste rit op: het grote comfort en gebruiksgemak en het ongekend vrije uitzicht. Ondanks de toch niet zo brede 28 mm bandjes is het veercomfort bij slecht wegdek uitstekend. Dat komt bij de PG mede door de achtervering (een elastomeer tussen hoofdframe en achterdeel vgl. met de Brompton vouwfiets) en door de traploos te verstellen en te spannen spanzitting. Maar ook door het langgerekte frame is het verend comfort groter dan bij een ongeveerde ligfiets met korte wielbasis. En doordat je tussen de wielen zit (in plaats van gedeeltelijk er bovenop, zoals bij een SWB) rijdt de fiets niet alleen comfortabeler, maar ook stabieler. De voeten zitten laag en zijn dus snel aan de grond, wat ideaal is bij starten, (plotseling) stoppen en langzaam rijden. Het is door de tamelijk rechte romphouding bovendien makkelijker dan op een gemiddelde SWB om de rug vrij te bewegen en bijvoorbeeld achterom te kijken. En doordat je al rechtop zit, hoef je bovendien niet overeind te komen als je een voet aan de grond wilt zetten; je ligt er bij stilstand ook niet zo ongemakkelijk bij als op veel andere ligfiets-modellen. Op- en afstappen is geen probleem. Door de rechte houding en de hoge positie van je hoofd, door de lage positie van je voeten en door het ontbreken van een stuur vóór je, heb je anders dan bij een SWB (of een rechtopfiets) een ongehinderd uitzicht op de omgeving vóór je. Gecombineerd met de ontspannen zithouding levert dit een fiets op die je ‘panoramisch’ kunt noemen. Door de lengte (230 cm) is ie minder wendbaar (en lastig te stallen), maar omdat er niets meer vóór het wiel uitsteekt, is het sturen ook in bochtige en stadse omstandigheden goed te overzien. Het verbaast al met al niet dat er op het internet verschillende gebruikers zijn die de PG zowel als Alltagsrad en stadsfiets, als voor lange tochten en gebruik op slechte (maar niet op zachte) wegen aanprijzen.

Manuel Stoffers